Οικοσύστημα παρακολούθησης προμηθειών και διαγωνισμών

Προτάσεις για την παρακολούθηση των δημόσιων εξόδων στα πλαίσια της διαφάνειας έχουν ακουστεί από πολλά χείλη τόσο κατά την προεκλογική περίοδο όσο και πιο πριν, είτε στα πλαίσια των προγραμμάτων και των σχεδιασμών πολιτικών φορέων είτε στα πλαίσια εισηγήσεων/συνεδρίων τεχνικών και επιστημονικών συμβούλων του κράτους, ακόμη και από ιδιωτικούς φορείς (π.χ. πρόσφατη πρόταση «ΦΩΣ» του Α.Βγενόπουλου ή εισηγήσεις παλιότερης ημερίδας για ΗΔ ενάντια στην κακοδιοίκηση).

Βασική ανάμεσά τους φαίνεται να είναι η απαίτηση για δημοσίευση στο Διαδίκτυο όλων των προκηρύξεων, προμηθειών και διαγωνισμών (εννοείται και τους πρόχειρους αλλά και τις «απευθείας» αναθέσεις).

Σίγουρα ένα τέτοιο «σύστημα» λείπει, αν και από μόνο του δεν πιστεύω ότι βοηθά τόσο πολύ τη σπατάλη όσο τουλάχιστον υπάρχει κενό -σε θεσμικό επίπεδο- στον έλεγχο σκοπιμότητας και η έμφαση δίνεται στον έλεγχο νομιμότητας. Αλλά αυτό το ζήτημα έχει απασχολήσει άλλη αναρτησούλα …

Όμως, από τη στιγμή που υπάρχει πρόθεση να τροποποιηθούν οι υπάρχουσες διαδικασίες προς την κατεύθυνση αυτή, πιστεύω θα ήταν χρήσιμο να καθοριστούν από την αρχή τα στοιχεία (π.χ. τεχνικές προδιαγραφές, διακήρυξη, υποψήφιοι, τελικός εργολάβος, υπεργολάβοι, φάσεις και αντίστοιχες σημαντικές ημ/νίες κλπ) που θα ήταν χρήσιμα να καταγράφονται/δημοσιοποιούνται αλλά και ο ηλεκτρονικός τρόπος διάθεσής τους (και κυρίως να διαχωριστούν αυτά τα δύο -δεδομένα και διάθεση/παρουσίαση- στα πλαίσια προσπαθειών για δημιουργία-μια φορά-δημοσιοποίηση-παντού, βλ. COPE).

Κι αυτό γιατί παρόλο που και τη στιγμή που μιλάμε υπάρχει σχετικό -θεσμικό- πλαίσιο, π.χ.

υποχρέωση από τους δημόσιους φορείς (το ..ιδανικό θα ήταν να εμπίπτουν κι οι ιδιωτικοί – τουλάχιστον ως προς τις υπεργολαβίες) να δημοσιεύουν προκηρύξεις και τις τελικές συμβάσεις (αν και με κάποια προσοχή ως προς κάποια στοιχέια που χαρακτηρίζονται προσωπικά δεδομένα),

πρόσφατη εγκύκλιος/οδηγία του ΥΠΕΣ για εφημερίδα της υπηρεσίας,

δυνατότητα δημόσιας διαβούλευσης κάποιας διακήρυξης,

το σύστημα διαχείρισης έργων ΕΣΠΑ και οι διάφορες Υπηρεσίες Διαχείρισης (π.χ. ) πάντα δημοσιεύουν προσκλήσεις και συνοδευτικά/βοηθητικά έγγραφα,

οι προμήθειες μηχανογραφικού εξοπλισμού -υποτίθεται(;) πως- υποβάλλονται προς έγκριση στο ΥΠΕΣΔΔΑ / Υπηρεσία Ανάπτυξης Πληροφορικής (ΥΑΠ), άρα υπάρχει υποτίθεται δυνατότητα καταγραφής παρακολούθησης,

ακόμη και οι -εμφανώς …απαρχαιωμένες- διαδικασίες του συστήματος ενημέρωσης των ιστοσελίδων που αναφέρονται στο Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών πάνω σε κάποιο θεσμικό πλαίσιο στηρίζονται που επιβάλει δημοσιοποίηση και σίγουρα απασχολούν πολλούς δημόσιους υπαλλήλους μέχρι να συγκεντρωθούν τα διάφορα στοιχεία και να τα δημοσιεύσουν στη σημερινή στατική μορφή (φαντάζομαι τώρα εγώ: στέλνοντας τις αντίστοιχες φόρμες σε έντυπη μορφή σε όσους φορείς δεν ..κατάφεραν – για λόγους ευελιξίας ή άλλους – να απεμπλακούν από τη διαδικασία αυτή, αυτές να φτάνουν με τη γνωστή ..καθυστέρηση που εισάγει αυτός ο ..άθλος υπερπήδησης των διοικητικών ορίων υπουργείων, υπηρεσιών, διευθύνσεων και τμημάτων με το (έντυπο! – μιλάω εκ πείρας) πρωτόκολλο εισερχόμενων εγγράφων να κυριαρχεί, να περιμένουν να λάβουν πίσω -πάλι σε έντυπη/χειρόγραφη μορφή, να εισάγουν δεδομένα – όχι σε κάποιο ΠΣ/Βάση Δεδομένων αλλά σε κάποιον επεξεργαστή κειμένου κλπ)

το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι ότι πιο λειτουργικό:

ο ενδιαφερόμενος προμηθευτής δεν μπορεί να γνωρίζει – με εύκολο και ..διαφανή τρόπο- τους υπόλοιπους διαγωνιζόμενους (π.χ. έχει παρατηρηθεί να ζητούνται διευκρινήσεις μόνο και μόνο για να γίνει γνωστό αυτό μέσω της λίστας παραληπτών!)

η ενημέρωση των εμπλεκόμενων για τη φάση (έλεγχος φακέλων, συμμόρφωσης τεχνικών προδιαγραφών, αξιολόγησης κλπ) στην οποία βρίσκεται κάποια διαδικασία για την οποία ήδη προβλέπονται κανόνες δημοσιότητας, γίνεται μόνο μέσω fax – στην καλύτερη περίπτωση

συχνά οι ανακοινώσεις δημοσιεύονται σε διαφορετικά σημεία του ιστοτόπου ακόμη και για τον ίδιο φορέα – εννοείται είναι πολύ σπάνια η δυνατότητα ενημέρωσης μέσως rss

δεν υπάρχει κατηγοριοποίηση οπότε ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να διατρέξει σειριακά όλες τις δημοσιεύσεις με κίνδυνο να μην προσέξει κάτι που τον αφορά

ακόμα και η μορφή των περιλήψεων είναι εντελώς ασυνεπής ως προς το format, τη δομή

η τελική σύμβαση θα αναρτηθεί μετά από ..απροσδιόριστο χρονικό διάστημα (κι αν) στον ιστοτόπο του φορέα (σε εντελώς αυθαίρετο σημείο κάθε φορά – π.χ. μπορεί να την βρεις κάτω από τα «Νέα» παρόλο που υπάρχει section για «Συμβάσεις» κι άλλα ..φαιδρά)

και η λίστα μπορεί να συνεχίσει αρκετά ακόμη…

Το παραπάνω κενό προσπαθούν σήμερα να καλύψουν -με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία- υπηρεσίες όπως
π.χ. το dgMarket.com και η ελληνική του εκδοχή από την kapatel ή συνδρομητικές υπηρεσίες (π.χ. αυτή των Διακηρύξεων της Ναυτεμπορικής). Και δικαιολογημένα είναι συνδρομητικές μιας και η συλλογή, κατηγοριοποίηση κλπ εμπλέκει ανθρώπινη εργασία.
Αν θες να ακολουθήσει την δωρεάν οδό, τότε αν είσαι …τυχερός, μπορεί να βρεις κάποιο δελτίο τύπου (π.χ. μέσω του ePR.gr ή του Netweek που εγώ παρακολουθώ) που να αναφέρει ότι «σύμφωνα με πληροφορίες» κατέθεσαν οι τάδε εταιρείες προσφορά για το διαγωνισμό ή ότι τελικά η τάδε εταιρεία υπέγραψε τη σύμβαση.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι δεν αρκεί το θεσμικό πλαίσιο να επιβάλει κανόνες δημοσιοποίησης αλλά μαζί χρειάζεται ένα σύνολο τεχνικών προδιαγραφών ώστε τα στοιχεία αυτά να διατίθενται με κατάλληλη δομή από τους φορείς, εταιρείες κλπ ώστε να μπορούν με «αυτόματο» τρόπο (χωρίς μεσολάβηση ανθρώπινης επεξεργασίας) να συλλέγονται (να ένα σημείο που οι aggregators δεν πέθαναν αλλά σίγουρα έχουν ρόλο οι τεχνολογίες XML/RSS) αλλά και να διατηρούνται διαρκώς ενήμερα με παράλληλη καταγραφή του ιστορικού των αλλαγών. Τα στοιχεία αυτά θα μπορούν να είναι διαθέσιμα για περαιτέρω επεξεργασία ακόμη και από τρίτους δημιουργώντας ένα οικοσύστημα παρακολούθησης των προμηθειών του δημοσίου (κάτι που θα μπορούσε να γενικευτεί περιλαμβάνοντας -ιδανικά- ακόμη και τα ιδιωτικά έργα).

Τα στοιχεία αυτά θεωρώ θα είναι χρήσιμα για όλους:

για τους δημόσιους φορείς, ώστε να εξετάζουν ανά πάσα στιγμή το ιστορικό των υποψήφιων αναδόχων μιας και θα μπορεί εύκολα να εξαχθεί ένα portfolio έργων. Προσωπικά μου έχει συμβεί στα πλαίσια επικουρίας μιας επιτροπής αξιολόγησης να χρειαστεί να επικοινωνήσει η επιτροπή τηλεφωνικά (με ότι κινδύνους αξιοπιστίας μπορεί να σημαίνει αυτή η ..δειγματοληπτική τακτική!!) με άλλους φορείς-πελάτες για να επιβεβαιώσει την ανάληψη ενός έργου από κάποιον υποψήφιου ανάδοχο-προμηθευτή.

οι εταιρείες μπορούν να γνωρίζουν σε «πραγματικό χρόνο» τα πιθανά έργα αλλά και τους ανταγωνιστές

για τους πολίτες που θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να έχουν μια καλή εικόνα στα πλαίσια της διαφάνειας

Τεχνολογικά, παρόμοια εργαλεία «ασύγχρονης συλλογής και επαναδιάθεσης δεδομένων» (π.χ. μηχανές σύγκρισης τιμών και σχετικά programmable APIs για ηλεκτρονικό εμπόριο) υπάρχουν εδώ και αρκετό καιρό ενώ δεν χρειάζεται να ανακαλυφθεί ο τροχός ούτε και στην περίπτωση που ακολουθηθεί η υποχρεωτική υποβολή των στοιχείων σε ένα κεντρικό σημείο από όλους μιας και παρόμοια δουλειά γίνεται και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ακόμη και σήμερα (αλλά μόνο σε διεθνείς διαγωνισμούς – με γενικά μεγάλο προϋπολογισμό).

Ας ελπίσουμε ότι έργα που έχουν ήδη προκηρυχθεί (βλ. Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Προμηθειών) να καλύψουν και τα παραπάνω ζητήματα …

ΥΓ. Άλλο μελανό σημείο, που δεν γνωρίζω αν διορθώνεται από τις απαιτήσεις επικοινωνίας του πλαισίου του ΕΣΠΑ είναι η αναγραφή και ο εύκολος εντοπισμός των συντελεστών ενός έργου. Αφού μιλάμε -κυρίως- για έργα πληροφορικής, το σύνολό τους -σχεδόν- περιλαμβάνει κάποιον -έστω ενημερωτικό- ιστοτόπο, που τεχνικά επιτρέπει πέρα από την αναφορά στην πηγή χρηματοδότησης και τα αντίστοιχα λογότυπα και διασυνδέσεις τόσο με τις αντίστοιχες προκηρύξεις όσο και με τους συντελεστές των έργων. Προφανώς το τελευταίο όμως δεν είναι ο κανόνας (π.χ. στην Εκπαιδευτική Πύλη του Έργου ΣΥΖΕΥΞΙΣ δεν βρίσκει κανείς πουθενά τη διακήρυξη του αντίστοιχου έργου, δεν είναι εύκολο να εντοπίσει την πηγή χρηματοδότησης (Γ’ ΚΠΣ, ΕΣΠΑ κλπ;) ενώ δεν φαίνεται και ποιός έχει υλοποιήσει το έργο. – Μόνο από το …ξεχασμένο email επικοινωνίας της μορφής syzefxis@.gr μπορεί κανείς να το …υποθέσει 😉 ). Με ένα οικοσύστημα παρακολούθησης που προτείνεται παραπάνω η αναφορά προς ένα συγκεκριμένο σημείο όπου θα είναι συγκεντρωμένη όλη η σχετική πληροφορία αναμένεται να είναι εύκολο πράγμα (χωρίς να είναι και αυτονόητο βέβαια αν δεν «επιβληθεί» από κάποια σχετική διαδικασία).

ΥΓ2 Η Διακήρυξη (και η διαθεσιμότητά της), εκτός των άλλων λόγων, προσωπικά θεωρώ ότι είναι σημαντική για τον επιπλέον λόγο ότι τείνει να δίνει -δημόσια- σημαντικές πληροφορίες για την τρέχουσα υποδομή και κατάσταση των ενδιαφερόμενων φορέων, κάτι που είναι μια ένδειξη για το πώς έχουν αξιοποιηθεί οι όποιες μέχρι εκείνη τη στιγμή προμήθειες.

UPDATE 2009-12-15 Στο διαδίκτυο όλα τα στοιχεία για τα δημόσια έργα. Άραγε θα είναι μέσα τα έργα ΤΠΕ; Άραγε θα υπάρξουν «πρότυπα» διαδικασιών και μορφής δημοσίευσης; Για να δούμε…